خط تولید چیست؟ معنی و مفهوم خط تولید در دنیای امروز و دیگر سوالاتی که به خط تولید مربوط می شود در این مقاله توضیح داده خواهد شد تا با آشنایی و شناخت این مسیر، قدمی در افزایش آگاهی کسانی که قصد دارند در این مسیر قدم بگذارند، برداشته باشیم.
در ادامه ی مطلب با پرسش سوالات کلیدی و مهم به تمام مطالبی که برای شما سوال خواهد شد، پاسخ خواهیم داد، پس تا با پایان با ما همرا باشید.
- تعریف خط تولید چیست؟
- چگونه خط تولید جدیدی را شروع کنیم؟
- سیستم خط تولید صنایع غذایی چیست و به چند بخش تقسیم می شوند؟
- چطور طرح و نقشه ی کارخانه برنامه ریزی می شود؟
- مسیر و راه های خط تولید مواد غذایی شامل چه چیزاهایی می شود؟
- خط تولید صنایع غذایی مدرن چیست؟
- چطور خط تولید را مدیریت کنیم؟
- چطور یک خط تولید با راندمان و بازدهی بهتر کار ایجاد کنیم؟
- چطور یک شرکت تولیدی را برپا کنیم؟
خط تولید چیست؟
خط تولید در واقع به مسیر و روندی گفته می شود که در کارگاه ها و کارخانه ها طی عملیاتی، محصول و فرآورده خام رو به مرحله ی آماده سازی انتقال و تبدیل به محصول نهایی و به بازار کار عرضه می کنند. خط تولید می تواند تمامی صنایع مختلف دارویی، شیمیایی، نساجی، کشاورزی، صنایع غذایی، فلزات، سنگ معدن و… شامل شود که ما در این جا به موضوع صنایع غذایی می پردازیم.
سیستم خط تولید صنایع غذایی چیست و به چند بخش تقسیم می شوند؟
سیستم صنایع غذایی همه ی فرآیند و زیرسازی مواردی که شامل رضایت جمعیت مصرف کننده از امنیت غذایی، جمع آوری، رشد، برداشت، ذخیره سازی، پردازش، بسته بندی، حمل و نقل، بازاریابی و مصرف غذا و رسیدگی ضایعات غذایی را در بردارد. صنایع غذایی اساسا شامل 4 بخش می باشد: بخش خدماتی مزرعه و زمین، بخش تولید کنندگان، بخش پردازش و بخش بازاریابی و تبلیغات
چطور طرح و نقشه ی اولیه ی کارخانه برنامه ریزی می شود؟
مشخص کردن نقشه ی داخلی اولیه ی یک کارخانه شامل تصمیم گیری قرارگیری تجهیزاتی مانند ماشین آلات و دستگاه ها، ابزار و کارمندان در بخش تولید می باشد. نقشه ی اولیه مسیر ورودی کالا، اطلاعات و افراد را در جریان عملیات شرکت مشخص می کند.
دسته بندی خطوط تولید
خط تولید صنایع غذایی را به سه بخش سنتی، مدرن و نیمه پیشرفته تقسیم می کنند. سیستم صنایع غذایی سنتی در واقع کشاورزان و ماهی گیرانی را خاطر نشان می شود که از محصولات در دسترس و موجود در مزرعه خود استفاده می کنند و در بازارهای محلی خود کالای مورد نظر خود را در معرض فروش می گذارند. سیستم صنایع غذایی مدرن در رنج گسترده ای از ورودی و حداکثر تولید جهت ذخیره سازی، حمل و نقل، پردازش و فروش محصول می باشد که مزارع، شرکت ها و تاجران در مقیاس گسترده ای در ارتباط با این سیستم هستند. وابستگی بازار نیز به این سیستم از طریق قراردادها، استانداردها و یکپارچه سازی عمودی می باشد و همه ی مصرف کنندگان سراسر دنیا تقریبا محصولات فرآوری شده و بسته بندی شده را در فروشگاه های بزرگ خریداری می کنند. در بیشتر قسمت های جهان سیستم های غذایی هستند که به نوعی بین این دو سیستم قرار دارند و ترکیبی از هر دو سیستم سنتی و مدرن می باشد. در بیشتر بخش آسیا به عنوان مثال بیشتر مردم ابتدا محصول غیر فرآوری شده یا بخشی از غذاهای فرآوری شده را از فروشگاه های کوچک و مغازه های خیابانی خریداری می کنند و در بخش پردازش به سرعت ترکیب و مدرن سازی می کنند. از نمونه مواردی که در صنایع غذایی می توان مثال زد می توان به خط تولید بسته بندی خشکبار و حبوبات، خط تولید میوه ی خشک، خط تولید ترشی، خط تولید سبزیجات، خط تولید شیره انگور و… اشاره کرد.
منظور از خط تولید صنایع مدرن چیست؟
منظور خط تولید صنایع غذایی مدرن یا عصر حاضر متدی برگرفته از تکنولوژی است برای حداکثر بازدهی تولیدات کشاورزی. سازمان غذا و دارو، وزارت کشاورزی و سازمان حفاظت زیست بوم همگی باهم این اطمینان را می دهند که شیوه کشاورزی مدرن برای مصرف کننده ها، تولیدکنندگان، حیوانات و محیط زیست ایمن می باشد.
چطور یک شرکت تولیدی را برپا کنیم؟
شروع یک شرکت تولیدی می تواند وظیفه ی ترسناکی باشد اما اگر قدم های مناسب اشاره شده در زیر را دنبال کنید، می توان یک شرکت تولیدی موفق را راه اندازی کرد:
- تعیین کردن مکان مناسبی برای شرکت
- انتخاب نام شرکت
- انتخاب و برنامه ریزی طرح اولیه بیزینس
- استخدام یک وکیل
- یکپارچه کردن بیزینس
- طلب کردن و جستجوی تامین بودجه
- انجام کارهای اداری
- گردآوری یک هیئت مدیره ی قوی
- استخدام حسابدار
- خریداری حق بیمه نامه تولیدی
- تولید پروژه های قابل اجرا
- ساخت وب سایت و ایجاد شبکه های اجتماعی
چطور خط تولید را مدیریت کنیم؟
از مواردی که در مدیریت خط تولید موثر می باشد، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش شفافیت سازی در فروش و استراتژی بازاریابی
- درک چگونه فروختن و راه و روش بازاریابی
- غرق شدن در کار با علاقه و اشتیاق: آنالیز کردن خط تولید
- عمل کردن و وارد کار شدن: اجرای نتایج
چطور یک خط تولید با راندمان و بازدهی بهتر کار ایجاد کنیم؟
از مواردی که در راندمان و بازدهی بیشتر خط تولید کمک می کند می توان به 5 مورد زیر اشاره کرد:
- برنامه ریزی کردن در جلوگیری از موانعات
- پایبند بودن به برنامه ریزی انجام شده
- خرید نرم افزاری های به روز
- ارتقا دادن ارتباط بین مهندسی و تولید
- سالم نگه داشتن تجهیزات
چرا ساخت خط تولید برای مجموعه ها الزامی است؟
هدف از تاسیس کارخانه ها، پالایشگاه ها و شرکت های کوچک تولید محصولات با کیفیت و کار آمد، در کمترین بازه زمانی ممکن است. با بهره گیری از روش های مختلف، به تولید محصولات متنوع بپردازید. روشی که در تمام بهره های زمانی مورد استقبال قرار گرفته است؛ ایجاد خط تولید می باشد. این روش سودمند نه تنها کم هزینه است؛ بلکه در تمام صنایع نیز قابل اجرا می باشد. شما حتی اگر سرمایه میلیاردی هم نداشته باشید؛ باز هم می توانید این راهکار را در مجموعه تان پیاده سازید، چرا که این راهکار، یک فرمول است. برای راه اندازی یک خط تولید در شرکت تان در گام اول، باید به نحوه ی تولید محصول تسلط داشته باشید؛ تا بتوانید هر کدام از تجهیزات را در جایگاه مناسبی قرار دهید. طبق عملکرد دستگاه ها و نوع متریال به تنظیم تجهیزات در خط تولید مشغول شوید. با پیاده سازی خط تولید در شرکت، دقت مجموعه بالا می رود؛ چرا که نظارت بر آن راحت تر می شود. هم چنین به میزان خطرات حاکم بر محیط نیز کاسته می شود؛ چرا که افراد در خط تولید نقش کمتری ایفا می کند. به همین دلیل فرآیند تولید، پیوسته و با قدرت توسط ماشین آلات انجام می شود.
ضرورت طراحی خط تولید به روش اصولی
یک طراحی مناسب و مطلوب در خط تولید، در حوزه های مختلف از تعمیر و نگهداری گرفته تا مسائل زیست محیطی و در نهایت سودآوری، تعادل معقول و منطقی را برقرار می کند. پایه و اساس عملیات تولید در کارخانه ها را طراحی خط تولید شکل می دهد. کارایی، اثربخشی و بهره وری مطلوب، همگی حاصل طراحی مناسب خط تولید هستند. برقراری جریان مناسب مواد اولیه مهم ترین نقش طراحی خطوط تولید است. و این در اصل به معنای ترتیب و هماهنگی بین تجهیزات فیزیکی و منابع انسانی است.
در طراحی خط تولید در کارخانه های تولیدی مهم ترین مواردی که به آن ها پرداخته می شود، شامل موارد زیر است:
- برقراری روش های عملیاتی مناسب و تجهیزات انتقال مطلوب و مکانیزم مناسب برای جریان مواد اولیه جهت ایجاد تمرکز و پویایی در سیستم خط تولید
- ایجاد ترتیب صحیح قرارگیری دستگاه ها بر اساس الگوی طرح ریزی شده برای جریان مواد اولیه.
- کاهش هزینه ها و قیمت تمام شده و در نتیجه افزایش سودآوری.
مزایای استفاده از خط تولید
مهم‌ترین مزیت استقرار محصولی، قابلیت آن برای تولید انبوه است.
کم شدن خطای اپراتور
با استفاده از تجهیزات سفارشی و اختصاصی، نقش اپراتور در فرآیند تولید کم‌رنگ می‌شود و بخش زیادی از خطاهای انسانی مثل اندازه‌گیری اشتباه، موقعیت‌دهی نامناسب قطعات، ترکیب اشتباه مواد، سرعت نامناسب براده‌برداری و … به حدأقل می‌رسند.
وابستگی کمتر به مهارت کارگران
در خط تولید سهم بیشتر کارها با ماشین‌آلات است و چون فرایندها تکراری و یکنواخت هستند، نتیجه‌ی کار وابستگی کمتری به سطح مهارت کارگران دارد. این موضوع باعث می‌شود که هزینه‌ی منابع انسانی کمتر شود و جایگزین کردن آن‌ها تبعات کمتری داشته باشد.
افزایش تکرارپذیری محصولات
همان‌طور که در پارادایم‌های تولید گفتیم، در صنعت خودروسازی قبل از به کارگیری خط تولید، محصولاتی تولید می‌شدند که با وجود مدل یکسان از نظر ابعاد و کیفیت تفاوت داشتند. سفارشی شدن تجهیزات و محول شدن بخش زیادی از عملیات به ماشین‌آلات باعث می‌شود که محصولات تکرارپذیری بیشتری داشته باشند.
افزایش کیفیت محصولات
اصولاً با حذف خطاهای انسانی شاهد رشد کیفیت محصولات خواهیم بود و علاوه بر این، تجهیزات سفارشی به شیوه‌ای طراحی می‌شوند که کیفیت محصولات به حد مطلوب نزدیک باشد در حالی‌که تجهیزات عمومی از چنین امتیازی برخوردار نیستند.
کاهش هزینه‌ی تولید
مساله‌ی زمان، یکی از موثرترین عوامل در هزینه‌ی تولید است مثلاً یک قطعه‌ی منحنی و نسبتاً پیچیده باید ساعت‌ها روی دستگاه CNC ماشین‌کاری شود اما در چند ثانیه توسط قالب‌های آهنگری (برای قطعات حجیم) یا سنبه و ماتریس (برای ورق) شکل‌دهی می‌شود و هزینه‌ی تولید بسیار کمتری دارد. ضمناً چون تجهیزات از نوع سفارشی هستند، سرعت عمل و کیفیت بالاتری خواهند داشت و توالی مناسب آن‌ها سبب می‌شود که حمل‌ونقل مواد هزینه‌ی کمتری داشته باشد.
قابلیت برنامه‌ریزی دقیق‌تر
ریتم کاری ماشین‌آلات تقریباً مشخص است و بر خلاف انسان‌ها، عوامل پیچیده‌ای مثل نارضایتی، کاهش انگیزه، طولانی بودن شیفت کاری و خستگی روی عملکردشان تاثیری ندارد. از سوی دیگر میزان تولید، نیاز به مواد اولیه، میزان ضایعات، فضای مورد نیاز انبار قابل پیش‌بینی است و باعث می‌شود که برنامه‌ریزی ساده‌تر و دقیق‌تر باشد. این نکته هم باید اضافه کنیم که در خطوط تولید، گلوگاه‌ها و نامتوازن بودن ایستگاه‌ها به سادگی شناسایی می‌شود و نظارت و اصلاح امور چالش کمتری دارد.
پیاده سازی خط تولید موضوعی است که هم برای استارتاپ ها و هم برای بسیاری از کارخانجاتی که در پی راه اندازی خط تولید جدیدی برای یک محصول جدید و یا توسعه محصولات پیشین خود هستند ضروری است. آن‌ها در بسیاری از مواقع پیش از راه اندازی و پیاده سازی خطوط تولید با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند و در مواقعی نیز در حین پیاده سازی آن با مشکل مواجه می‌شوند. اما همه‌چیز در جلوگیری از بروز مشکل خلاصه نمی‌شود زیرا در بسیاری از موارد با رعایت برخی نکات مهم و جزئی که از آن‌ها غافل هستیم می‌توانیم به افزایش بهره‌وری خط تولید و بهینه‌سازی آن کمک کنیم و در انتها امنیت نیز نقش مهمی را برای خط تولید ایفا می‌کند که در صورت شناخت این موارد می‌توانیم از بروز بسیاری از حوادث جلوگیری کنیم. در این مقاله به معرفی چند نکته می‌پردازیم که قبل از راه اندازی خط تولید باید به آن‌ها توجه کرد تا دچار مشکل نشده و بهره‌وری خط را بهینه سازیم.
اولین و مهم‌ترین نکته پیاده سازی خط تولید : می‌خواهید چه چیزی تولید کنید؟
شاید برایتان باورپذیر نباشد که بسیاری از افراد پس از راه اندازی خط تولید خود هنوز درک جامعی از محصولی که تولید می‌کنند و نیازی که این محصول و خط تولید از مشتری رفع می‌کند ندارند. برای شناخت محصول خود اولین گام شناخت نیاز مشتری و چگونگی رفع شدن آن توسط محصول تولیدی شما است. گام دوم شناسایی مواد اولیه مورد نیاز برای پیاده سازی خط تولید است. در قدم سوم باید تخصص‌های مورد نیاز برای استفاده در خط تولید را بشناسید تا بتوانید بهترین‌ها را بکار بگیرید. گام چهارم شناخت دقیق فرایندها و مراحل تولید است. گام پنجم شناسایی خطاهای احتمالی است که ممکن است هنگام پیاده سازی خط تولید با آن مواجه شوید اعم از خطاهای انسانی و دستگاه. گام ششم شناخت محصول نهایی و خروجی خط تولید است که شاید مهم‌ترین گام نیز محسوب شود. توجه داشته باشید که شما باید بهتر از هر کس محصولتان را بشناسید در غیر اینصورت یک جای کار خواهد لنگید.
دومین نکته پیاده سازی خط تولید : وسایل و ماشین آلات به‌روز بخرید
ممکن است خرید ماشین‌آلات به‌روز و پیشرفته در ابتدای فرایند پیاده سازی خط تولید شما را از نظر مالی به دردسر بیاندازد ولی هرگز این ضرب المثل انگلیسی‌ها را فراموش نکنید که می‌گویند: “هنوز آنقدر پول‌دار نشده‌ام که جنس ارزان بخرم” زیرا دستگاه‌های به‌روز نه تنها کیفیت شما را بهبود خواهند بخشید و سرعت تولید و در نتیجه بهره‌وری را افزایش خواهند داد بلکه به دلیل وجود گارانتی در استفاده از آن‌ها، راهنمای نصب، در برخی موارد نصب رایگان و مواردی از این دست هزینه‌های شما را نیز در دراز مدت کاهش خواهند داد. از همه مهم‌تر تکنولوژی‌های جدید برای کاربر راحتی استفاده بیشتری را نیز به همراه خواهند داشت. لذا همواره تلاش کنید تا در خط تولید خود از به‌روزترین و جدیدترین تکنولوژی‌های دنیا استفاده کنید.
سومین نکته پیاده سازی خط تولید : امنیت را جدی بگیرید!
هنگام پیاده سازی خط تولید با استفاده از ماشین آلات سنگین قطعا با ریسک‌های امنیتی دست و پنجه نرم خواهیم کرد. ریسک‌هایی نظیر صدمه دیدن دستگاه‌ها، صدمه دیدن کارگران متصدی استفاده از این وسایل و یا حتی ریسک‌های جانی برای آن‌ها. به این منظور اولین قدم بیمه است. بیمه مسئولیت جهت بیمه کردن وسایل پیش از پیاده سازی خط تولید و هنگام استفاده از آن‌ها. بیمه‌های مسئولیت و حوادث برای افرادی که با ماشین‌آلات سنگین دست و پنجه نرم می‌کنند و بیمه آتش سوزی و حوادث طبیعی جهت جبران خساراتی که ممکن است به کل کارخانه وارد آید. پس از بیمه نکته امنیتی بعدی رعایت دستورالعمل‌ها هنگام نصب و پیاده سازی خط تولید است. شاید برای اغلب مدیران سودآوری قدم اول باشد ولی توصیه می‌کنیم شما اینطور فکر نکنید! و جان افراد را در اولویت اول قرار دهید و سودآوری کوتاه مدت را فدای از بین رفتن اعتبار و اعتماد نزد مشتریان و پرسنل نکنید.
چهارمین نکته پیاده سازی خط تولید : حواستان به حمل و نقل و انبارداری باشد
چهارمین و آخرین نکته ممکن است به اندازه سایر نکته‌های گفته شده مهم جلوه نکند اما باید بگوییم که اگر توجه به لوجستیک و انبارداری بیش از ۳ مسأله فوق نباشد قطعا کمتر از آن‌ها نیز نخواهد بود. در اغلب موارد شاهد این هستیم که تا پیش از راه اندازی خط تولید به هیچ عنوان کارفرما در رابطه با نحوه رساندن محصول به دست مشتری، سیستم‌های حمل و نقل برای تأمین مواد اولیه و ارسال مواد نهایی و شاید از همه مهم‌تر سیستم انبارداری و نگهداری از انبار و مسائلی از این دست فکری نمی‌کند و این موضوع یکی از بزرگترین خطاها در راه اندازی خط تولید است. زیرا شما پیش از پیاده سازی خط تولید باید به ظرفیت ماشین‌آلات، نحوه چیدمان ماشین‌آلات، محل قرار گیری تخلیه بار و بارزنی، محل انبار و فاصله آن از محل تولید و… بیاندیشید زیرا همانقدر که داشتن تفکر سیستمی در هنگام راه اندازی خط تولید می‌تواند به افزایش بهره‌وری و رضایت و… منجر شود، نداشتن چنین تفکری ممکن است خط تولید شما را برای همیشه از کار بیاندازد.
سخن آخر
امروزه شرکت های بسیاری در زمینه طراحی و ساخت خط تولید فعالیت می کنند. اگر طالب راندمان بالا در مجموعه تان هستید؛ بهتر است، طراحی و ساخت خط تولید مجموعه تان را به شرکت خدماتی واگذار کنید. خط تولید باعث شده همه ی فرآیند های مجموعه به بهترین شکل ممکن، با بالا ترین کیفیت انجام شود.
