کولیس: ابزار دقیق اندازه گیری
کولیس (Caliper) ابزاری ضروری و دقیق برای اندازه گیری است که در صنایع مختلف از جمله مهندسی، تولید، فلزکاری، نجاری و حتی در جواهرسازی کاربرد دارد. این ابزار به منظور اندازه گیری دقیق فاصله بین دو نقطه مقابل یک جسم طراحی شده و به متخصصان و علاقمندان این امکان را می‌دهد تا اندازه گیری‌های دقیقی را در محیط‌های صنعتی، کارگاهی و حتی پروژه‌های شخصی خود انجام دهند. دقت بالای کولیس، آن را به یک ابزار اندازه گیری غیر قابل جایگزین تبدیل کرده است.
تاریخچه کولیس
تاریخچه استفاده از کولیس به دوران باستان برمی‌گردد. در آن زمان، کولیس‌ها از مواد ساده‌ای مانند چوب، فلز یا استخوان ساخته می‌شدند. با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، این ابزار نیز دستخوش تغییرات و بهبودهایی شد و به شکل امروزی خود درآمد. کولیس‌های مدرن از فناوری‌های پیشرفته مکانیکی و دیجیتالی بهره می‌برند و دقت و کارایی بالاتری را ارائه می‌دهند.
انواع کولیس
کولیس‌های دستی بر اساس نحوه خواندن اندازه گیری‌ها و نوع کاربرد به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:
1.کولیس ورنیه (Vernier Caliper): این نوع کولیس از یک مقیاس اصلی و یک مقیاس ورنیه کشویی تشکیل شده است. مقیاس ورنیه به کاربر این امکان را می‌دهد تا اندازه گیری‌ها را با دقت بسیار بالایی (معمولاً 0.02 میلی‌متر یا بیشتر) انجام دهد. برای استفاده از این کولیس، ابتدا صفر مقیاس ورنیه را با مقیاس اصلی تراز کرده و سپس خطی را در مقیاس ورنیه پیدا می‌کنیم که با یکی از خطوط مقیاس اصلی هم‌راستا باشد.
کولیس های ورنیه دار به سه دسته تقسیم می شوند :
• 0.02 میلی‌متر: این دقت، یکی از رایج‌ترین دقت‌ها در کولیس‌های ورنیه است. کولیس با دقت 0.02 میلی‌متر می‌تواند اندازه‌ها را با دقت 0.02 میلی‌متر تشخیص دهد.
• 0.05 میلی‌متر: این دقت نیز در بسیاری از کولیس‌های ورنیه یافت می‌شود. کولیس با دقت 0.05 میلی‌متر، دقت کمتری نسبت به کولیس 0.02 میلی‌متری دارد، اما برای بسیاری از کاربردها کافی است.
• 0.01 میلی‌متر: این دقت، بالاترین دقت در کولیس‌های ورنیه معمولی است و برای اندازه‌گیری‌های بسیار دقیق استفاده می‌شود.
2.کولیس عقربه ای (Dial Caliper): کولیس عقربه ای ترکیبی از کولیس ورنیه و یک نشانگر عقربه ای است. این نشانگر عقربه ای اندازه‌گیری‌ها را به صورت بصری روی یک صفحه دایره‌ای نمایش می‌دهد و خواندن اندازه را آسان‌تر می‌کند.
3.کولیس دیجیتال (Digital Caliper): کولیس دیجیتال یکی از محبوب‌ترین انواع کولیس است که به دلیل سهولت استفاده و نمایش دیجیتالی اندازه‌گیری‌ها، مورد توجه قرار گرفته است. این کولیس معمولاً اندازه‌گیری‌ها را در واحدهای مختلف (مانند میلی‌متر و اینچ) با فشار یک دکمه نمایش می‌دهد. همچنین، برخی از مدل‌های دیجیتال دارای قابلیت‌هایی مانند ذخیره سازی داده‌ها، تنظیم تلرانس و خاموش شدن خودکار هستند.
4.کولیس‌های تخصصی: علاوه بر انواع ذکر شده، کولیس‌های تخصصی نیز وجود دارند که برای کاربردهای خاص طراحی شده‌اند. این کولیس‌ها ممکن است دارای فک‌های خاص، قابلیت اندازه گیری عمق یا سایر ویژگی‌های منحصر به فرد باشند.
اجزای اصلی کولیس
• فک‌های خارجی: برای اندازه گیری ابعاد خارجی اجسام استفاده می‌شوند.
• فک‌های داخلی: برای اندازه گیری ابعاد داخلی اجسام (مانند قطر داخلی لوله) استفاده می‌شوند.
• میله عمق سنج: برای اندازه گیری عمق سوراخ‌ها و شیارها استفاده می‌شود.
• مقیاس اصلی: خطوط مدرج اصلی روی بدنه کولیس که اندازه گیری‌های اولیه را نشان می‌دهد.
• مقیاس ورنیه (در کولیس‌های ورنیه): مقیاس کوچک‌تری که به صورت کشویی روی مقیاس اصلی حرکت می‌کند و دقت اندازه گیری را افزایش می‌دهد.
• پیچ قفل: برای ثابت کردن فک‌های کولیس در موقعیت مورد نظر استفاده می‌شود.
• صفحه نمایش دیجیتال (در کولیس‌های دیجیتال): برای نمایش اندازه گیری‌ها به صورت دیجیتالی استفاده می‌شود.
نحوه استفاده صحیح از کولیس
1.آماده سازی: قبل از شروع اندازه گیری، کولیس را تمیز کرده و از عدم وجود هرگونه آلودگی یا ذرات خارجی روی فک‌ها و مقیاس‌ها اطمینان حاصل کنید.
2.تنظیم صفر: فک‌های کولیس را به طور کامل ببندید و از تنظیم بودن صفر کولیس اطمینان حاصل کنید. در صورت نیاز، کولیس را تنظیم کنید تا صفر به درستی نمایش داده شود.
3.اندازه گیری: جسم مورد نظر را بین فک‌های کولیس قرار دهید و فک‌ها را به آرامی به جسم بچسبانید. از اعمال فشار زیاد خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث تغییر شکل جسم یا آسیب دیدن کولیس شود.
4.خواندن اندازه: در کولیس ورنیه، خطی را در مقیاس ورنیه پیدا کنید که با یکی از خطوط مقیاس اصلی هم‌راستا باشد. در کولیس عقربه‌ای، مقدار نشان داده شده توسط عقربه را بخوانید. در کولیس دیجیتال، مقدار نمایش داده شده روی صفحه نمایش را یادداشت کنید.
5.تثبیت موقعیت (در صورت نیاز): در صورت نیاز، از پیچ قفل برای ثابت کردن فک‌های کولیس در موقعیت مورد نظر استفاده کنید.
نکات مهم در نگهداری کولیس
• کولیس را در محیط خشک و تمیز نگهداری کنید.
• از وارد کردن ضربه به کولیس خودداری کنید.
• فک‌های کولیس را به طور منظم تمیز کنید.
• در صورت عدم استفاده طولانی مدت، کولیس را روغن کاری کنید.
• به صورت دوره‌ای دقت کولیس را بررسی و در صورت نیاز کالیبره کنید.
نتیجه گیری
کولیس یک ابزار اساسی و حیاتی برای اندازه گیری‌های دقیق در صنایع مختلف است. با انتخاب صحیح نوع کولیس و استفاده و نگهداری مناسب از آن، می‌توانید از دقت و کارایی بالای این ابزار ارزشمند بهره‌مند شوید.